Bệnh: Thuốc dùng trong rong kinh rong huyết -(43)
Rong kinh là hành kinh kéo dài hơn 1 tuần. Rong huyết là hiện tượng ra huyết ở bộ phận sinh dục không phải là kinh nguyệt, kéo dài hơn 1 tuần. Rong kinh kéo dài hơn 15 ngày gọi là rong huyết. Lúc này thường gọi là rong kinh-rong huyết.
Chu kì kinh nguyệt thường có 28 ngày. Đầu chu kì (ngày 1-14): Estrogen tăng cao, gây nên hiện tượng phóng noãn. Giai đoạn sau (ngày 14-28): Noãn để lại hoàng thể. Hoàng thể tiết ra progesteron làm cho niêm mạc tử cung dày ra. Lúc này có một sự cân đối giữa estrogen và progesteron. Nếu không có hiện tượng thụ thai thì lượng progesteron giảm đột ngột, niêm mạc tử cung bong ra, gây chảy máu, gọi là hành kinh.
Có thể dùng thuốc ngừa thai để trị rong kinh do rối loạn hormon.
[/p]
Khi mới vào tuổi dậy thì, có trẻ trong vòng hai năm, chu kì hành kinh không ổn định. Estrogen tăng cao nhưng lại không có hiện tượng phóng noãn. Progesteron không được tiết ra cân đối với estrogen. Nội mạc tử cung dày lên mãi, mạch máu không tăng trưởng kịp, không đủ máu nuôi dưỡng nên bị hoại tử, bong ra từng mảng nhỏ, gây chảy máu dài ngày, gọi là rong kinh. Trường hợp này gọi là rong kinh do rối loạn hormon. Gần 70% các trường hợp rong kinh ở tuổi dậy thì là rong kinh do rối loạn hormon. Cũng có nhiều trường hợp rối loạn hormon khác gây rong kinh rong huyết ở người lớn tuổi (như rối loạn hormon liên quan đến thai nghén, rối loạn hormon tuổi mãn kinh). Rong kinh rong huyết còn có thể có một số nguyên nhân khác như nguyên nhân thực thể (polyp nội mạc tử cung, u xơ tử cung) hay nguyên nhân huyết học (rối loạn đông máu, thiếu men G6DP).
Với rong kinh do rối loạn hormon thì điều trị nội khoa.
- Nếu ở mức độ nhẹ (máu ra ít) không thiếu máu: Không cần điều trị.
- Nếu máu ra ít nhưng thiếu máu: Dùng viên ngừa thai (loại 21 viên). Viên ngừa thai (loại 21 viên) chứa estrogen và progesteron theo tỷ lệ giống như khi có thai. Ngoài ý nghĩa ngừa thai, còn làm cho chu kì kinh nguỵệt ổn định. Thường dùng trong 3 tháng. Sau đó chuyển sang dùng progesteron (tiêm vào ngày 14-28 chu kì kinh).
Nếu rong kinh rong huyết nhiều hơn (máu ra nhiều, thiếu máu): Vẫn dùng viên ngừa thai trên nhưng liều dùng gấp đôi (sáng 01 viên, tối 01 viên). Khi dùng liều cao như thế thì lần hành kinh đầu tiên sau đợt dùng thuốc sẽ ra nhiều máu nên phải uống ngay vỉ thuốc ngừa thai thứ hai sau khi thấy kinh ngày đầu tiên.
Nếu rong kinh rong huyết nặng (máu ra nhiều, gây mất máu cấp tính): Tiêm estrogen hay uống estradiol. Dùng thuốc này sẽ làm ngừng sự chảy máu cấp tính. Nếu tiêm hay uống các thuốc này sau 24 giờ mà vẫn ra máu thì cần nghĩ đến nguyên nhân khác để xử lí. Sau đó, tiêm progesteron hay testosteron. Tiêm progesteron là làm cho việc giảm progesteron không quá đột ngột, tiêm testosteron là dùng một hormon nam trung hoà hormon nữ. Cả hai đều cùng cho kết quả là làm cho việc chảy máu ít đi. Ở những người cường progesteron thường bị hành kinh dài và ra nhiều máu, tiêm testosteron sẽ làm giảm bớt progesteron nên việc hành kinh sẽ ngắn lại, không ra nhiều máu. Thời điểm và liều lượng tiêm progesteron cũng như testosteron do thầy thuốc quyết định tuỳ theo bệnh cảnh từng người.
Ngoài các hormon chính trên còn:
Dùng viên sắt (bổ sung sắt, giúp cho việc tạo máu).
Dùng các kháng viêm không steroid giảm đau (khi cần thiết).
Truyền máu (nếu có sự mất máu cấp tính nghiêm trọng).
Hiện nay để chữa rong kinh rong huyết do rối loạn hormon người ta còn dùng một dụng cụ tử cung (IUS) gọi là MIRENA. MIRENA phóng thích ra levonorgestrel (mỗi ngày 20 microgam). Mỗi lần đặt có hiệu quả trong 5 năm.
Ưu điểm của MIRENA là phóng ra hormon tổng hợp có nồng độ ổn định, không có tình trạng nồng độ tăng lên hay giảm xuống quá mức như khi dùng uống, giảm mất máu, vừa tránh thai, vừa điều hoà được chu kì kinh nguyệt, dung nạp tốt, thuận tiện cho người dùng.
Với người lớn tuổi rong kinh rong huyết còn dùng các biện pháp điều trị khác như cắt bỏ nội mạc tử cung hay cắt bỏ tử cung. Đây là phương pháp chữa khỏi bệnh hoàn toàn nhưng chỉ áp dụng khi thật cần thiết, dùng các phương pháp khác không đạt yêu cầu (vì cần phải tính đến việc bảo tồn sinh sản, vì phẫu thuật lớn thường gây lo lắng cho người bệnh và có một tỉ lệ tai biến nhất định).
Khi cho trẻ dậy thì dùng viên thuốc tránh thai chữa rong kinh rong huyết cần giải thích cho trẻ và phụ huynh biết rõ để có thái độ hợp tác tốt với thầy thuốc.
DS. Hà Thuỷ Phước
